چک
ماده ۳۱۰ قانون تجارت چک را تعریف کرده است، به موجب این ماده «چک نوشته ای است که صادر کننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می نماید».
محال علیه کیست؟مطابق این ماده محال علیه دو شخص می تواند باشد ۱-بانک ۲- هر شخص دیگری که صادرکننده چک را به عهده او صادر می کند.اما مطابق قانون صدور چک محال علیه فقط بانک می باشد .
نکته :مطابق ماده ۳۱۰ قانون تجارت صادرکننده میتواند خودش دارنده چک هم باشد یعنی به حساب خودش چک را بکشد و خودش به بانک مراجعه و مبلغ را دریافت کند.
انواع چک
مطابق ماده ۱ قانون صدور چک(اصلاحی سال ۸۲) :انواع چک عبارتند از ۱-چک عادی ۲-چک تاییده شده۳-چک تضمین شده ۴-چک مسافرتی .
چک عادی: همان چکهایی هستند که اشخاص از حساب جاری خودشون به عهده صادر می کنند و دارنده به بانک مراجعه و در صورتی که در حساب شخص وجه باشد مبلغ چک را وصول می کنند و صادر کننده نزد دارنده اعتبار دارد که این چک را می پذیرد.
چک تایید شده: چک هایی هستند که اشخاص از حساب جاری خود به عهده بانک ها صادر می کنند و بانک نیز پرداخت وجه آن را تایید می کند .
چک تضمین شده: این چک به درخواست مشتری توسط بانک به عهده همان بانک صادر می شود.و بانک پرداخت وجه آن را تضمین می کند.که معمولا بانکها این چکها را برای مشریان خاص خود که گردش حساب خوبی دارند صادر می کنند.
چک مسافرتی: چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هریک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می گردد. البته امروزه این چک ها تقریبا همانند اسکناس مبادله می شود.
انواع چک بر حسب وعده
۱-وعده دار (سررسید وعده داشته باشد).
۲-بدون وعده (سررسید وعده نداشته باشد).
مطابق ماده ۳۱۱ قانون تجارت چک نباید وعده داشته باشد یعنی چک باید در یک روز صادر و در همان روز به بانک مراجعه شود اما مطابق ماده ۳ قانون صدور چک( اصلاحی سال ۸۲) چک وعده دار پذیرفته شده است .
چک موردی
نوع دیگری از چک که در قانون جدید صدور چک اصلاحی ۹۷ پیش بینی شده است چک موردی می باشد.اشخاصی که دسته چک ندارند می توانند چک موردی صادر کنند نیاز به اعتبار سنجی ندارد برگشت خورد ضمانت اجراها رو دارد و رفع سوء اثر هم مانند دسته چک ها می باشد.
ویدیو زیر را مشاهده کنید.
چک الکترونیک
( تبصره ماده ۱ قانون صدور چک جدید مصوب ۹۷ چک الکترونیک را پیش بینی کرده است )
وقتی در مقام تنظیم یک سند از کاغذ استفاده نمی کنیم و با امضای الکترونیک خود وارد فضای دیجیتال مختص خود شده و داده پیام منتسب به خود را ایجاد می کنیم اصطلاحا به آن سند الکترونیک گفته می شود.(که کاغذ صادر نمی شود بلکه در فضای الکترونیکی با پسورد مطمئن وارد فضای اینترنتی مختص خود شده و به بانک دستور پرداخت وجه را از حساب جاری خود می دهیم . به این نحوه صدور چک ، چک الکترونیک می گوییم.از تمام مزایای چکهای کاغذی برخوردار است .
فقط صدور اجرایی ثبتی نسبت به چک الکترونیک منتفی است زیرا اجرایی ثبتی نسبت به اسناد کاغذی لازم الاجرا قابل ممکن است اما سایر قواعد چک کاغذی در مورد چک الکترونیک صادق است .مثلا چک الکترونیک مانند چک کاغذی قابل تعقیب کیفری و قابل تعقیب تضامنی علیه ضامن و صادر کننده است و ممکن است با عدم پرداخت مواجه شود.بنابراین برای وصول وجه چک الکترونیک دارنده باید به بانک مراجعه کند و نباید آن را با کارت به کارت کردن و برخی سیستم های بانکی دیگر اشتباه کرد .بانک مرکزی موظف است ظرف یکسال ساز و کارهای اجرای چک الکترونیک را اجرا کند
چه افرادی می توانند دسته چک بگیرند ؟
مطابق ماده ۱ قانون صدور چک ( اصلاحی سال ۸۲) کسانی که در بانک حساب جاری داشته باشند می توانند درخواست صدور دسته چک بدهند.
طبق قانون جدید صدور چک بانک ها به چه کسانی دسته چک می دهند ؟
بانک ها به مشتریان خود که حساب جاری دارند به درخواست مشتری و به موجب ماده ۵ قانون جدید صدور چک (اصلاحی سال ۹۷) پس از اعتبار سنجی دسته چک بدهند .
اعتبار سنجی بانک ها برای دادن دسته چک
مطابق ماده ۶ قانون صدور چک اصلاحی سال ۹۷ بانک ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود صرفا از طریق سامانه صدور یک پارچه چک (صیاد ) نزد بانک مرکزی اقدام نمایند.بانک مرکزی موجودی حساب و تراکنش حسابها و اموال و داریی اشخاص ، وجود یا عدم وجود وام معوقه ، و… را بررسی می کند و با توجه به وضعیت مشتری صاحب حساب جاری درخواست کننده دسته چک به متقاضی دسته چک با اعتبار مشخص می دهد. اعتبار سنجی برای دادن دسته چک به اشخاص از طریق سامانه ملی اعتبار سنجی (صیاد) انجام می شود.
مثال برای نحوه دادن دسته چک به اشخاص و اعتبار سنجی
باتوجه به موجودی حساب و تراکنش حسابها و اموال و داریی اشخاص ، یا عدم وجود وام معوقه برای اشخاص ، بانک مرکزی (سامانه صیاد) به اشخاص اعتبار می دهد که بر حسب این اعتبار به آنها چک داده می شود و دارنده دسته چک نمی تواند به طور نامحدود مبادرت به صدور چک کند سامانه بعد از بررسی حساب شخص و سایر موارد مذکور می گوید اعتبار یکی ۱۰۰ میلیون است یا بیشتر و سقف اعتبار به کسی می دهد در واقع می شود گفت یکی در حد ۱۰۰ میلیون کوپن دارد و یکی بیشتر و یا کمتر یعنی بیشتر از این سقف نمی تواند چک صادر کرد . حال اگر کسی تا سقف ۱۰۰ میلیون اعتبار دارد و یه چک ۱۰ میلیونی و یک ۲۰ میلیونی صادر کرده و این چک ها می رود بانک و دارنده پول را اگروصول کند آن اعتبار ۱۰ و ۲۰ میلیون به صادر کننده برمیگردد .
بعد از اعتبار سنجی از کجا بدانیم که دارنده دسته چک در حد اعتبار خود چک صادر کرده است ؟
از طریق سامانه صیاد که بانک مرکزی تا ۲ سال از تاریخ اصلاح قانون صدور چک مصوب ۹۷ باید راه اندازی کند.
قانون جدید چک
قانون جدید چک؛ در قانون جدید چک برگشتی تمام دسته چک ها باید متحدالشکل شود و علامت صیاد داشته و یک شماره شناسه یکتا داشته .و علاوه بر صدور چک کاغذی باید این شناسه را در سامانه صیاد درج کنند مبلغ چک و دارنده و کد ملی دارنده و همه مشخصات را وارد و بعد چک کاغذی داده می شود و اگر در سامانه وارد نشود مزایای چک را نخواهد داشت .حالا اگر خارج از سقف باشد و مبلغ چک وارد سیستم صیادشود سیستم «ارور» می دهد و دارنده می بیند سیستم نام اورا نمی آورد پس چک را نمی گیرد .
چک هایی که قبل از اصلاحی جدید قانون صدور چک یعنی قبل از ۹۷/۱۳/۰۸ صادر شده اند مشمول قانون جدید چک می شوند؟
با توجه به ماده ۴ قانون مدنی که مقرر می دارد :«اثر قانون نسبت به آتیه است و قانون نسبت به ماقبل خود اثر ندارد مگر اینکه در خود قانون مقررات خاصی نسبت به این موضوع اتخاذ شده باشد ».بنابراین قانون جدید در مورد چک های گذشته اثر ندارد و اجرا نمی شود و قانون جدید برای چک های بعد از لازم الاجرا شدن این قانون قابل اجرا است.
قانون جدید چک از چه زمانی اجرا می شود ؟
به موجب ماده ۲ قانون مدنی قوانین ۱۵ روز پس از انتشار، در سراسر کشور لازم الاجرا است مگر اینکه در خود قانون، ترتیب خاصی برای موقع اجراء مقرر شده باشد.
قانون جدید چک برای راه اندازی سامانه صیاد و سایر مواردی که نیاز به سازکارهای جدید است مدت زمان یک ساله در نظر گرفته است مثلا برای مشخص کردن ضوابط چک موردی مدت زمان یک ساله در نظر گرفته شده است .
در چه صورتی می توان از قانون جدید چک استفاده کرد ؟
چک هایی که از تاریخ اجرای قانون جدید چک صادر می شوند در حدود و وجود سازو کارهای جدید در سیستم بانکی و برگه های چک تابع قانون جدید خواهند بود و درمواردی که ساز کار وکار جدید مهیا نیست تابع قانون قبلی خواهد بود برای مثال برگه چکی که شناسه یکتا ندارد طبق قانون قبل عمل خواهد شد .
هزینه وکیل برای چک برگشتی
در کلیه دعاوی حقوقی و کیفری حق الوکاله وکلا براساس تعرفه قانونی دریافت می شود مگر این که وکیل و موکل در این مورد توافقی داشته باشند.
هزینه وصول چک برگشتی
۱-هزینه گواهی عدم پرداخت که در بانک پرداخت می شود.
۲-هزینه دادرسی که باتوجه به مبلغ چک دریافت خواهد شد.
۳-هزینه حق الوکاله وکیل که براساس تعرفه خواهد بود.
مزایای داشتن وکیل در دعاوی چک
۱-چک دعوای مالی است و حق الوکاله وکیل مطابق تعرفه مالی اخذ خواهد شد بنابراین حضور وکیل در دعوای چک هزینه غیر قابل پیش بینی را به دنبال ندارد ولی حضور وکیل باعث می شود موکل در پیچ و خم دادگاه سردرگم نشود.
۲-بهترین مزیت حضور وکیل در دعاوی چک عدم صرف زمان در این گونه دعاوی است .
۳-حضور وکیل در رابطه باتشخیص اینکه از کدام کانال حقوقی یا کیفری ورود شود به نفع موکل خواهد بود .
